Alaşımlar

Alaşım: İki veya birkaç maddenin muhtelif oranlarda beraberce eritilerek meydana getirilen karışıma alaşım denir.

Alaşımda cıva bulunursa malgama adını alır. Cıva yalnız demir ve platin
madenleriyle malgama yapmaz. Madenlerin çeşitli özellikleri vardır.
Bazı madenler yumuşak yalnız başına kullanılamazlar. Altın ve gümüş
gibi. Bazı madenler ise döküme elverişli değildirler. Bakır gibi,
bazıları kolayca aşınabilirler. Bazıları dayanıklı veya
dayanıksızdırlar. Bazıları yüksek ve bazıları da alçak sıcaklıkta
ergirler. İşte madenlerin gösterdikleri bu çeşitli özelliklerden ötürü
teknikte layıkıyla faydalanmak için ve daha elverişli olmalarını temin
amacıyla alaşımlar yapıldı. Mesela bakır döküme elverişli olmadığından
bakırı kalayla birlikte eriterek tunç ve çinko ile eriterek pirinç
alaşımları yapıldı. Alaşımlar; kendisini meydana getiren madenlerin
erime noktalarından daha aşağı derecede eridikleri için teknikte
kullanılmaya elverişlidirler.

Alaşımların Elde Edilmesi

Alaşımlar: Birden fazla çeşitli maden parçaları eritilmek suretiyle
elde edilir. Madenlerin oksitlenmelerine engel olmak için kömür tozu
ile örtülür ve toprak bir pota içerisinde eritilir. Eğer madenlerden
biri uçucu ise diğer maden erimekte iken diğeri ile karıştırılır.
Uçmadan meydana gelecek eksikliği tamamlamak için biraz fazla miktar
maden konur.

Çok miktarda alaşım elde etmek için reverber fırınlarında ergitilerek yapılır

Alaşımların Özellikleri

Alaşımlar, yoğun olup maden parlaklığında, ısı ve elektriği iletirler.
Bazıları beyazdır. Fakat bakır ve altın gibi renkli madenler yeteri
miktarda bulunursa alaşımlar renklidir.

Genel olarak alaşımlar, kendini teşkil eden maddelerden daha sert,
fakat daha az levha haline gelebilir ve dayanıklıdırlar. Çok fazla
levha ve yaprak haline gelebilen altın, antimon veya kurşun ile
karıştırıldığı zaman sert ve kırılabilir.

Bakırda, kalayla birleştiği zaman levha haline gelebilme özeliğini kaybeder.

Alaşımlarda her iki metal, hem katı hem de sıvı halinde birbiri içerisinde ergimiştir.

Metaller birbiri içerisinde erimezler. Bu takdirde alelade bir karışım
meydana gelmiştir. Bu alaşım mikroskop altında iki çeşit kristal
gösterir. Kurşun-Antimon alaşımı gibi.

Alaşım kristali, her iki atom sayıları oranında ihtiva eder. Sodyum
malgaması, Bakır-Çinko alaşımı, Alüminyum-Bakır alaşımı, Demir- Karbon
alaşımı gibi. Fakat bu şekildeki alaşımlar teknik bakımdan kullanılmaya
elverişli değildir. Çünkü bunlar çok kırılıcıdır.

Alaşımlar genellikle kendilerini meydana getiren metallerden daha az
aktiftirler. Örneğin, sodyum malgaması suyu daha yavaş ayrıştırır.
Halbuki sodyum suya çok kuvvetli etki yapar.

Alaşımlar: Yapılarına giren az eriyebilen madenlerden daha fazla
ve daha kolaylıkla eriyebilir. Bir kısmı bu madenlerden en ziyade
eriyebilen madenin erime derecesinden daha aşağı bir derecede erir.
Mesele kurşun 335 0 C, bizmut 264 0 C, kalay 228 0 C eridiği halde Bi 8
, Pb 5 , Sn 3 kısımlardan ibaret olan alaşım 94,5 0 C de erir.(Darcet)
darse alaşımı.

Bakır ve kalay alaşımı zamanla dayanıklılığını kaybeder. Bakır birçok
alaşımların yapısına girer. Kıymetli madenlerden gümüş ve altına
sertlik verir. Parlaklık ve renklerini bozmadan, inceliklerini korur.

Kimyasal Özellikleri

Uçabilen bir madeni bulunan alaşımları ısı analiz eder. Bundan altın ve
gümüş elde etmekte faydalanılır.Altın veya gümüş tozu önce cıva ile
karıştırılır.Güderiden süzülerek cıvanın fazlası çıkarılır ve sonra
alaşım ısıtılarak uçabilen madde ayırt edilir. Alaşımlar, alaşımları
teşkil eden maddelerden daha az oksitlenebilen ve asitlerden daha az
etkilenebilen karışımlardır.

Genel olarak oksijen, alaşımlar üzerine etki eder. Bu halde madenden
biri bir asit oksidi, diğeri, bir baz oksidi yapar. İşte bunun içindir
ki kalay ve kurşun, antimon ve potasyumdan ibaret alaşımlar alevle
yanar. Bazı madenler kimyaca birleşmişler ve birtakım alaşımlar
yapmışlardır.

Mesela; (Sodyum cıva malgaması),(Bakır çinko),(Alüminyum bakır),(Demir
karbon) bileşikleridir.Fakat bu alaşımların teknikte kullanılmaları
elverişli değildir. Çabuk kırılabilirler. Bu alaşımlar belirli oranlar
kanununa göre teşekkül etmişlerdir.

Alaşımların mikroskopla incelenmelerine gelince; bir alaşımın parlak
yüzeyi üstüne asitler veya bazı kimyasal ayıraçlar dökülürse alaşımda
muhtelif renkler görülür. Etkimeler birbirinden farklıdır. Madenin
cinsine göre çeşitli irili ufaklı çukurlar meydana gelir eski şekliyle
karşılaştırılır. Mikroskopta incelenir ve fotoğrafı alınır.

Önemli Alaşımları Bulunan Elementler

Bakır (Cu)

Bakır, önemli alaşımların çoğunun bileşimine girer. Değerli madenlerle
karışarak , onlara, renk ve parlaklıklarını bozmaksızın sertlik ve ince
kısımlarını bile koruma özelliği verir.

Bronzlar (tunçlar); Bakır, kalay ile çok önemli olan tunçları teşkil
eder. Topların tuncu dayanıklılık bakımından önemlidir. Çanların tuncu,
top tuncuna göre kalayın daha çok oranda bulunduğu tunçtur. Bu tunç
kırılabilir, fakat çok tınlar.

Bakır alüminyum ile çok sert bir tunç meydana getirir. Silisli ve fosforlu tunçlar da vardır.

Bakır, çinko ile pirinci oluşturur. Çinko ve nikel ile de mayekor (taklit gümüşü) yapar.

Çinko (Zn)

Çinko, daima alaşımları halinde kullanılır. En önemli alaşımları
pirinç, bronz ve beyaz metaldir. Pirinç; çinko ve bakır alaşımı olup,
alaşımda bu iki metalin oranları çok değişiktir. Fakat en çok
kullanılan tipinde bakır %60, çinko %40 oranında bulunur. Bronz; Bakır
ve kalay alaşımı olup, bir miktar çinko ilave edilir. Beyaz metal;
çinko bakır,alüminyum ve magnezyum metalleri karışımından ibaret bir
alaşımdır. Son zamanlarda, otomobil endüstrisinde karbüratör, yakıt
pompası, radyatör, kapı kolları v.b. gibi parçaları yapmakta çok
kullanılır.

Çinkonun ikinci derecede önemli bir alaşımı Alman gümüşüdür. (Yeni
gümüş). Bileşimi; bakır, nikel ve çinko metallerinden ibarettir.
Alaşımın gümüşle ilgisi olmamasına rağmen, gümüşe benzediği için bu
isim verilmiştir.

Alüminyum

Alüminyum tunçları, ekonomi bakımından, elektrik fırınında 70 kg bakır
ile 40 kg korenden veya boksitle kömür parçalarından oluşan karışım
ısıtılarak yapılır; alümin Al2O3 indirgenir. Karbon monoksit çıkar ve
%14 alüminyumu bulunan bir alaşım elde edilir. Bu alaşım yeter miktarda
bakır ile beraber eritilirse, tunçtan daha çok dayanıklı alaşımlar elde
edilir.

Demirli alüminyum; işlemde bakır yerine font konularak, %90
demir ve %10 alüminyumu bulunan demirli alüminyum (Ferro-Alüminium)
elde edilir. Bu alaşım demir veya çeliği arıtmak için kullanılır. 10
kısım alüminyum ve 90 kısım bakırdan ibaret alaşımlar alüminyum tuncunu
yapar; bu alaşım altın parlaklığını ve demirin sağlamlığını haizdir. Bu
alaşım, 1 kg bakır ve 1 kg çinko ile beraber tekrar edilirse adi
pirinçten daha sağlam ve daha sert alüminyum pirinci meydana gelir.
Alüminyum pirinci nikel ile beraber tekrar eritilirse, gayet dayanıklı
ve kolaylıkla kalıba dökülebilir bir yeni alaşım meydana gelir. 10
kısım kalay ve 100 kısım alüminyumdan ibaret alaşım, alüminyumun renk
ve bir dereceye kadar hafifliğini korur. Daha kolay ,işlenir.
Alüminyumu lehimler.

Silimin: %86 alüminyum ve %14 silisyumdan ibarettir. Bunlardan başka duralüminyum, magnalyum ve elektron alaşımları da vardır.

Alüminyumun gümüş, altın ile olan alaşımları da ziynet yapmakta kullanılır.

Kurşun (Pb)

Kurşun alaşımlarını yapmada maksat, sert, sert olduğu kadar esnek ve
kırılmaya karşı dayanıklı, erime noktaları düşük bir metal karışımı
elde etmektir. Bunlar arasında en önemlileri;

Lehim; Erime noktası 182oC olan bu alaşım %40 kurşun, %60 kalaydan oluşur.

Kurşun-antimon alaşımı: Bileşimi: %13-25 kurşun, %75-87 antimondur. Çok
sert olup kırılganlıkları biraz fazladır. Yüksek basınçlara
dayanamazlar. Bu kötü özelliği ortadan kaldırmak için karışıma bir
miktar kalay ilave edilir. Örnek; %73 kurşun, %15 antimon ve %12
kalaydan ibaret alaşımdan matbaa harfleri yapılır. Sert ve basınca
dayanıklıdır.

En Önemli Alaşımlar

Şimdi burada bazı önemli alaşımlar incelenecektir.

Bakır alaşımları

Bakır + Kalay Tunç

Bakır + Çinko Pirinç

Bakır + Çinko + Nikel Mayakor

Bakır + Çinko + Kalay Teknik eserler tuncu

Bakır + Alüminyum Fen aygıtlarında, deniz valfleri, pervaneler, dümenler.

Altın, gümüş ve altın, bakır alaşımları

Altın + Gümüş Yeşil altın

Altın + Gümüş Solmuş yaprak altını

Altın + Gümüş Su yeşili altını

Altın + Gümüş + Bakır Roz altını

Altın + Gümüş + Bakır Sarı, çok beyaz, değerli İngiliz altını

Kurşun alaşımları

Kurşun + Kalay Lehim

Kurşun + Arsenik Saçma ve mermi

Kurşun + Antimon + Kalay Matbaa harfleri

Demir alaşımları

Krom + Demir Tel-silindir yatakları

Demir + Nikel Fen aletleri

Demir + Nikel Ampul teli

Demir + Molibden Yüksek hızlı dökümde

Demir + Volfram Parça dökümünde (tungsten çeliği)

Demirin fosforlu, karbonlu, silisyumlu, çelikleri de önemli alaşımlardandır.