Özbekistan - Semerkand

Semerkand, (Özbekçe: Samarqand, Самарқанд; Farsça: سمرقند‎ ; Rusca: Самарканд/Samarkand; eski Türkçe: Semizkend) Özbekistan'ın güney kesiminde kent. Zeravşan ırmağının vadisinde, Taşkent'in 275 km güneybatısında yeralan Semerkand'ın nüfusu 566,000'dir. Önemli bir sanayi (otomotiv sanayisi; traktör yedek parçaları yapımı; besin sanayisi; gübre fabrikaları; dokuma sanayisi; vb.) ve öğretim (Semerkand Üniversitesi) merkezi olan kent, Timur döneminden kalma tarihsel anıtlarıyla (Bibihanım Medresesi, 1399-1404; Timur'un türbesi Gur Emîr, 1405; Uluğ Bey, vb.) çok sayıda turist de çekmektedir.

Tarih

Dünya'nın en eski şehirlerinden biri olan Semerkand, antik Yunanlıların Marakanda (eski Yunanca: Μαράκανδα) isminde tanıdığı, Milâttan önce 14. yüzyıllarında Zeravşan'nın (Yunanca: Polytimetos) verimli ovasında bir vaha şehri Persler tarıfından kurulmuş ve uzun süre Ahameniş İmparatorluğunda önemli bir rol oynamıştır. Eskiçağ'da Soğdlar'ın yaşadığı, M.Ö.329'da Büyük İskender tarafından alınmştır. Semerkand 6. yüzyılda bir Türk Yabguların etki alanları içindeydi.[3]

İslam Dönemi

Semerkand, 712'de müslüman Araplar tarafından fethedilip, Abbasiler zamanında bir mucize olur [4], çok gizli olan kağıt imalâtı 751 yılında Talas savaşından iki Çin tutuklusundan öğrenilir, ve İslâm dünyasında ilk kağıt değirmeni Samarkand'ta yapılır. Bu icat diğer İslâm dünyasına, daha sonra oradan Avrupaya yayılır. Samanoğulları döneminde iktisadi açıdan hızla gelişti. 1220'de Cengiz Han'ın kontrolüne geçti, şehri tamamen harap etti. Timur'un başkent yapmasıyla önemli ölçüde gelişti ve önemli bir kültür merkezine dönüştü.
1499 yılı içinde Özbek Türkleri Semerkand'ı kontrolüne aldı.[5]. Şiban sülâlesi Özbeklere burada veya yaklaşık olarak bu zamanda liderlik yaptığı görülür.
1500'de göçebe Özbekler'den Muhammed Şiban (Şeyban) tarafından Şiban Hanedanlığı kuruldu. Muhammed Şiban Cengiz Han'ın ilk karısı olan Börte Ujin Hatun'dan olan en büyük oğlu Cuci'nin (Moğolca: Зүчи, Züchi) beşinci oğludur. 1282 yılında Şiban (Şeyban) sülâlesi İslâm dinini benimsediler, basamak ve basamak Özbek adını aldıkları varsayılır. Şiban sülâlesinin kurduğu bir başka Şiban Hanlığı olan Sibir Hanlığı (Tatarca: Себер ханлыгы / Seber xanlığı, Себер йорты / Seber yortı) İbak tarafından kurulmuş, ve onların en son Hanı Kuchum 1598 yılında görevinden alınıp Rusların kontrolüne geçti.
1784 yılında Semerkand Buhara emiri'nin buyuruğuna girmiştir.[6]

Çarlık Rusyası ve Devrim

Semerkand, 1868'de Ruslara geçerek Türkistan'a bağlandı. 1924'ten 1930'a kadar Özbekistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nin başkenti oldu.


İklimi


Tipik iklim siması güneşli, sıcak, bazen rüzgarlı ve genellikle kuru. Kış yumuşak ve hafif don görülür. Yaz ayları sıcak ve kurudur. Temmuz'daki gün ısısı + 34 °C, ve yaklaşık gece ısısı + 18 °C ; Ocak ayında, en çok + 7 °C, ve en düşük - 4 °C olur.



Şah-ı Zinde camii ve türbeleri


Semerkand'ta tarihi eserler


Semerkand'ta İslâm Mimarisinin en güzel örnekleri bulunur. Şehir UNESCO Dünya Miras Alanları Listesine eklemiştir.
Registan antik Semerkand'tın kalbidir. Anlamı "Kumlu yer" demektir.

* Uluğ Bey Medrese (1417-1420).
* Sher-Dor Medrese (1619-1636).
* Tilya-Kori Medrese (1646-1660).
* Uluğ Bey Rasathanesi (1421-1449).
* Semerkand Afrasyab müzesi
* Timur'un Gur Emîr türbesi
* Shakh-i Zinda türbesi
* Bibi Hanım Cami
* Hazreti Hızır Cami
* Davud Peygamber türbesi
* Zümrüt Hoca Cami
* Bibi Hanım türbesi
* Kok Cami
* Chorsu antik ticaret merkezi
* Abu Mansur Matridiy türbesi
* Rukhobod türbesi
* Aksaray türbesi
* Nisbatdor Hoca Cami
* Abdu Darun Hoca türbesi
* Ishrat-Khana (Ishrathona)
* Namazgâh Cami
* Kok Saray kalıntıları


Alıntı: Vikipedi